چگونگی رعایت اعتدال در زندگی از دیدگاه امیرالمؤمنین (ع)
نماینده ولی‌فقیه در استان قزوین به شرح رعایت اعتدال در زندگی از دیدگاه امیرالمؤمنین (ع) پرداخت.
آیت‌الله حسین مظفری در شرح حکمت 32 و 33 نهج‌البلاغه که در تاریخ 5 دی ماه 1403 در مسجد امام حسن عسکری (ع) پردیسان قم برگزار شد، اظهار کرد: امیرالمؤمنین (ع) در حکمت 32 نهج‌البلاغه می‌فرمایند «فَاعِلُ الْخَيْرِ خَيْرٌ مِنْهُ، وَ فَاعِلُ الشَّرِّ شَرٌّ مِنْهُ»، یعنی انجام‌دهنده کار خیر از خود آن کار بهتر است و انجام‌دهنده کار بد هم از خود آن کار بدتر است.
وی ادامه داد: چند وجه برای این فرمایش حضرت بیان کرده‌اند که چطور انجام‌دهنده کار خیر از خود آن کار خیر بهتر است و انجام‌دهنده کار شر از خود آن کار شر بدتر است، نخست اینکه گفته‌اند فاعل از فعل خود قوی‌تر است، و چون قوی‌تر است اگر خوب باشد از آن خوب‌تر و اگر بد باشد از آن بدتر است به جهت قوتی که فاعل نسبت به فعل خود دارد.
امام جمعه قزوین عنوان کرد: ثانیا گفته‌اند چه بسا فاعل دارای ملکه آن کار باشد و آن کار در وجود او رسوخ کرده و نهادینه شده باشد و منشأ تکرار این کار شود، برای مثال شخصی که سخاوت به خرج می‌دهد و کمک می‌کند، اگر ملکه این کار را داشته باشد، اگر صدها و هزاران بار دیگر موقعیت کار خیر پیش بیاید، چنین کاری را انجام می‌دهد، همچنین در مورد کار شر نیز کسی که کار شری را انجام می‌دهد، موقعیت این کار برایش پیش آمده و اگر ده‌ها و صدها موقعیت دیگر هم پیش بیاید، آن کار را انجام می‌دهد.
نماینده ولی‌فقیه در استان قزوین بیان کرد: به تعبیر دیگر فاعل خیر، آرزو و نیت کار خیر را دارد که اگر شرایط پیش آمد، آن کار خیر را انجام دهد، این نکته در روایتی از امام باقر (ع) نقل شده که حضرت فرمودند نیت مؤمن از عملش بهتر است و مؤمن خیرهایی را نیت می‌کند که چه بسا توان انجامش را نداشته باشد، برای مثال می‌گوید کاش من آنقدر پول داشتم که همه فقرای این شهر را تحت تکفل خود قرار می‌دادم، یعنی نیت چنین کاری در دلش وجود دارد.
وی خاطرنشان کرد: امام باقر (ع) در ادامه فرمودند کافر از امور شر چیزهایی را نیت می‌کند که در عمل نمی‌تواند آن‌ها را انجام دهد.
آیت‌الله مظفری تأکید کرد: ثالثا کسی که فاعل خیر است با یک سری چیزها مبارزه کرده و موانعی را از سر راه برداشته و هوا و هوس‌ها را کنار زده تا به این کار خیر رسیده است و متقابلا کسی که کار شر انجام می‌دهد، موانع کار شر مثل فطرت و اوامر و نواهی الهی را نادیده گرفته و آن کار شر را مرتکب شده است.
نماینده مردم استان قزوین در مجلس خبرگان رهبری تشریح کرد: در حکمت 33 نهج‌البلاغه نیز امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند «كُنْ سَمْحاً وَ لَا تَكُنْ مُبَذِّراً، وَ كُنْ مُقَدِّراً وَ لَا تَكُنْ مُقَتِّراً»، حضرت در این حکمت می‌فرمایند سخاوتمند باش اما در این راه اسراف نکن، و حسابگر باش اما سختگیری نکن؛ این حکمت اشاره به رعایت اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط دارد.
وی یادآور شد: نهج‌البلاغه و روایات اهل بیت (ع) شرح آیات قرآن کریم هستند، در قرآن کریم هم به این مسئله توصیه شده که در آیه 67 سوره فرقان آمده است «وَالَّذِينَ إِذَا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَلِكَ قَوَامًا»، یعنی (و كسانىاند كه چون انفاق كنند نه ولخرجى مى‌كنند و نه تنگ مىگيرند و ميان اين دو روش حد وسط را برمىگزينند).
امام جمعه قزوین اظهار کرد: خدای متعال در این آیه فرموده است مؤمنین وقتی انفاق می‌کنند، نه در کارشان اسراف می‌کنند و نه سختگیری می‌کنند، بلکه حالت میانه‌روی دارند.
نماینده ولی‌فقیه در استان قزوین عنوان کرد: نقل است امام صادق (ع) برای اینکه این آیه را تفهیم کنند مشتی ماسه برداشتند، یک بار دستشان را طوری باز کردند که همه ماسه‌ها ریخت، سپس فرمودند این اسراف است که انسان هر چه که دارد را بدهد و چیزی برای خودش نگه ندارد، یک بار هم یک مشت ماسه را برداشتند و دستشان را طوری نگه داشتند که هیچ دانه‌ای از ماسه‌ها بر زمین نریخت، سپس فرمودند این اقتار و سختگیری است، یک بار دیگر هم یک مشت ماسه برداشتند و دستشان را طوری باز کردند که مقداری ماسه بر زمین ریخت و مقداری ماسه در مشت حضرت باقی ماند، سپس فرمودند این همان حالت میانه‌روی است که قرآن کریم به آن اشاره می‌کند که انسان دیگران را از داشته‌های خود بهره‌مند کند اما برای خود و خانواده‌اش هم چیزی باقی بگذارد.
وی بیان کرد: همچنین در آیه 26 سوره اسراء آمده است «وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا»، یعنی (و ای رسول ما تو خود حقوق خویشاوندان و ارحام خود را ادا کن و نیز فقیران و رهگذران بیچاره را به حق خودشان برسان و هرگز در کارها اسراف روا مدار).
آیت‌الله مظفری خاطرنشان کرد: خدای متعال در این آیه فرموده است به بستگان خود، مساکین و در راه‌ماندگان کمک کن، اما تبذیر نکن، تبذیر از بذر است، این کلمه وقتی در مورد اموال به کار می‌رود به معنای ریخت و پاش است، گفته شده مراد از اسراف، مصرف بی‌رویه است، تبذیر هم به معنای هدر دادن و تلف کردن است.
نماینده مردم استان قزوین در مجلس خبرگان رهبری تأکید کرد: در این حکمت امیرالمؤمنین (ع) به رعایت اعتدال در امور اشاره دارند که خیلی از حکما و علمای اخلاق هم این را ملاک فضائل قرار دادند که انسان در همه چیز حد میانه را رعایت کند، ان‌شاءالله خدای متعال به همه ما توفیق عمل به این فرمایشات نورانی را عنایت بفرماید.